Compositie van productfoto’s: Grote of kleine scherpte-diepte (DOF)

Scherpte-diepte (depth of field – DOF)

Scherpte-diepte is de mate waarop delen van de foto scherp zijn tegenover de andere delen van de foto die onscherp zijn.
Het is een zeer handige manier om de focus te leggen op één specifiek gedeelte van een foto, zeker als de rest van de foto onnodig afleidend is.
Maar bij productfotografie is het lang niet altijd gewenst dat een groot gedeelte van de foto onscherp is. De foto moet immers de kijker een goed beeld geven van wat het product in werkelijkheid is. Daarom streeft een productfotograaf vaker naar een grote scherptediepte dan een kleine.

Wanneer kleine scherptediepte:
-Sfeerfoto’s ter aanvulling van duidelijke productfoto’s op witte achtergrond.
-Extreme close-ups waar het fysiek onmogelijk is om alles scherp te hebben (zie tabel hieronder).
-Als niet alle factoren binnen de macht van de fotograaf zijn tijdens de shoot, bijvoorbeeld een locatieshoot van machines in een fabriekshal. Strategisch geplaatste focus kan de producten waar het om gaat naar voren halen en de achtergrond minder storend maken.

Grote Scherpte-diepte (DOF) bij productfotografie

Een productfoto waarbij gefocust wordt op 1 onderdeel van het product, terwijl de afleidende achtergrond onscherp wegvalt.

Wanneer grote scherpte-diepte:
-Als het product duidelijk in beeld gebracht moet worden (packshots, overzichtsfoto’s voor catalogus). Voor productfotografie is dit meestal het geval.

Een productfoto waarbij alles scherp moet zijn

Hoe werkt depth of field?
De scherpte-diepte hangt af van 3 factoren: afstand van de camera tot het onderwerp (product), brandpuntafstand & diafragma instelling.
In deze tabel kan je zien hoe deze factoren onderling effect hebben op de uiteindelijke scherpte-diepte van de foto.

Het is over het algemeen een stuk makkelijker om een kleine scherptediepte te maken in een productfoto dan het tegenovergestelde. Het scherp krijgen van het volledige product is één van de lastigste uitdagingen in de studio van een productfotograaf. Want wat als de klant een foto wil van heel dichtbij genomen met een brandpuntafstand van 105mm? Het enige wat de productfotograaf nu nog kan doen is de diafragma waarde zo hoog mogelijk instellen (bv F22).

Diffractie
Maar nu lopen we tegen een ander probleem aan. Los van het feit dat de maximale F-stop van de meeste lenzen niet toereikend is om de gewenste scherptediepte te realiseren moet de fotograaf ook nog eens rekening houden met Diffractie (engels: Diffraction). Diffractie is een ingewikkeld natuurkundig fenomeen dat onder andere effect heeft op de scherpte van cameralenzen.
Zonder te technisch te worden komt het er op neer dat cameralenzen minder detail kunnen zien naarmate de diafragmaopening kleiner wordt. Rond F8 presteren de meeste lenzen op hun best, dus als het even kan wil een productfotograaf niet veel verder gaan dan die F8, misschien F16 als het een heel goede lens is (laat staan F22 of hoger). Want hoewel er steeds meer van de foto binnen de scherptediepte komt te vallen, wordt datgene wat ‘scherp’ is steeds minder duidelijk gezien door de lens (heel onwetenschappelijk: vergelijk het met je ogen die steeds minder detail zien naarmate je ze verder sluit).

Valsspelen
Wat valt er dan nog aan te doen? De opdrachtgever wil immers ‘gewoon’ een scherpe foto van dichtbij met een zoomlens.
Twee opties: het gebruik van een tilt-shift lens of de nabewerkingstechniek focus-stacking.
In een ander artikel ga ik binnenkort meer uitleggen over deze twee mogelijkheden, so stay tuned 😉

5 veel voorkomende fouten bij productfotografie, en hoe ze te vermijden zijn

1- wit is niet wit, zwart is niet zwart: helderheid
Om de foto echt in het oog te laten springen is het van belang om het contrast te verhogen zodat de donkere elementen uit de foto echt veel donkerder zijn dan de lichtere elementen. Dit kan je door middel van belichting doen, maar het makkelijkste is om dit in de nabewerking te verbeteren (zolang de belichting op het product in ieder geval correct is!).
In Lightroom of Photoshop zijn talloze manieren te vinden om het contrast te beïnvloeden. Zolang je in RAW formaat fotografeert (zoals het een goede productfotograaf betaamt) kan je heel veel verbeteringen toepassen ná de shoot.

Enkele voorbeelden:

Voor de meeste doeleinden is het gebruik van algemeen contrast voldoende om de foto te verbeteren, maar soms wil je alléén de donkere gedeeltes donkerder maken of juist de lichte gebieden lichter maken. Dan gebruik je één van de specifieke tools zoals Highlights/Shadows/Whites/Blacks of de contrast curve.

Microcontrast is een andere vorm van contrast waarbij de software op hele kleine schaal het contrast tussen pixels vergroot wat een heel andere look kan geven aan foto’s. Dit zal in een ander artikel proberen uit te leggen.

Contrast verbeteren in Lightroom of Photoshop

Photoshop en Lightroom hebben soortgelijke tools om contrast te verbeteren, probeer het één en ander uit om jezelf er bekend mee te maken.

2- foto’s schuin van boven genomen
Een simpele manier om productfoto’s aantrekkelijker te maken is om de camera lager te positioneren dan ooghoogte. Foto’s die meer van onderen zijn gemaakt geven het product meer aanzien (letterlijk) omdat de kijker meer ‘opkijkt’ tegen het product. Voor meer uitleg kijk op Compositie van productfoto’s: hoogte van de camera

3- wit is niet wit, zwart is niet zwart: kleur
In tegenstelling tot punt 1 gaat dit om de kleur van de foto. Een product dat melkwit is kan geen blauwe toon hebben op een productfoto. Toch gebeurd dit regelmatig omdat de fotograaf niet heeft gelet op de witbalans.

De witbalans is de koud/koel in deze foto. Met behulp van Lightroom of Photoshop corrigeer je het gemakkelijk.

De witbalans van een foto kan je gemakkelijk aanpassen als je in RAW fotografeert, door de eyedropper tool te gebruiken op een neutraal stuk wit of zwart.
Een grijskaart is hierbij onmisbaar. Kijk voor meer informatie hierover op het artikel ‘Nabewerking van productfotografie: witbalans en gebruik van een grijskaart’.

4- foto’s op het web zijn onscherp of uitgerekt, terwijl ze in de camera prima waren
Dit zie je veel bij webshops die een geautomatiseerd systeem gebruiken voor het uploaden van productfoto’s.
Foto’s die in principe prima zijn, maar die door het CMS helemaal opnieuw worden bewerkt en opgeslagen omdat het systeem nu eenmaal zo in elkaar zit.

De linkse foto is prima, maar op de webshop ziet het er niet uit!(rechts)

Er zijn 2 dingen die je er aan kan doen als het jezelf overkomt:

-De foto’s zo exporteren uit je workflow (Lightroom, Photoshop, etc) dat het ‘systeem’ de bestanden met rust laat.
Zoek op welke restricties de website heeft of vraag aan de website beheerder wat het formaat, bestandstype en de maximale bestandsgrootte is voor foto’s op de webshop. Als de website alle foto’s veranderd in 400 pixels hoog x 400 pixels breed terwijl je zelf 900 x 600 foto’s upload heb je gegarandeerd een minder mooi resultaat online staan dan mogelijk is. Let ook op maximale bestandgrootte; daarmee wordt bedoelt hoe veel opslagruimte de foto in beslag neemt (bijvoorbeeld 500kb (kilobyte) of 1mb (megabyte)).

-Het systeem zelf veranderen. Dit kan makkelijker of lastiger zijn dan de eerste optie, afhankelijk van hoe goed je relatie is met de website bouwer.
Als je geluk hebt kan de website bouwer of beheerder het upload proces veranderen op de website zodat de foto’s niet langer op formaat gemaakt worden, of het her-comprimeren uitschakelen.

5- foto’s zijn niet consistent
Productfoto’s die samen op een overzichtspagina komen te staan moeten gewoon consistent zijn. Het is geen gezicht om het ene product schuin van boven te zien en het volgende product recht van voren, of het ene product met een net iets blauwere witbalans (koeler) dan een soortgelijk product er naast.

Consistente webshop foto's

Dit heeft vooral te maken met voorbereiding: in plaats van de studio apparatuur uit te pakken, op te zetten en het nieuwe product te fotograferen en daarna de studio weer op te bergen kan je overwegen om alle belichting en het statief te laten staan.
Als daar geen ruimte voor is, bijvoorbeeld als je thuis de foto’s maakt, schrijf je in detail alle instellingen, posities (ja, er mag een meetlat gebruikt worden) en belichtingsinformatie op. Op basis van die informatie zet je de volgende keer als er een nieuw product is om gefotografeerd te worden de set op. Neem ook foto’s met je smartphone om het opnieuw opstellen gemakkelijker te maken.
Gebruik ook in de nabewerking steeds dezelfde instellingen, behalve als er iets bij het fotograferen zelf veranderd is.

En als het goed is komt dat nu dus niet meer voor! 🙂

Compositie van productfoto’s: hoogte van de camera

Wat een verschil kan iets simpels als de hoogte van de camera maken?

Goed geraden; een groot verschil!

Soms is de oplossing om de productfoto ‘goed’ te krijgen zo simpel als het statief omlaag halen en de camera waterpas te houden. Het is voor ons als volwassen mens heel logisch om foto’s te maken vanuit ooghoogte: dat is immers hoe wij als mensen de wereld zien. Daarom worden productfoto’s vaak schuin van boven gemaakt, want het is eigenlijk onnatuurlijk om een ander standpunt te gebruiken. Tafels zijn altijd lager dan ooghoogte (zelfs ‘staan’tafels 😉 ) dus wanneer we een product op een fotografietafel fotograferen draaien we automatisch de camera naar beneden.
We zien dan een product van bovenaf, wat vaak een duidelijk genoeg beeld geeft van hoe het product er in het echt uit ziet. Maar het is niet per se de beste productfoto.

Om onze productfotografie te verbeteren nemen we een lesje uit de portretfotografie.

Één van de gemakkelijkste manieren om een kinderfoto aansprekender te maken is om zelf door de knieën te gaan en op ooghoogte van het kind te fotograferen: opeens zit de kijker in de belevingswereld van het onderwerp (kindje) in plaats van de ‘grote mensen wereld’ die op het kind neerkijkt.

Ditzelfde principe kunnen we toepassen op productfotografie: fotografeer het product alsof je zelf zo groot bent als het product, en zie hoe de foto opeens veel aansprekender is en een soort autoriteit uitstraalt.

Klein voorbeeldje:

Een productfoto op witte achtergrond van boven genomen. Prima foto, maar vrij standaard…

Verzet je statief (je gebruikt toch wel een statief he! 😉 ) een klein beetje richting de grond….

Een productfoto op witte achtergrond recht van voren genomen. Toch een heel andere uitstraling!

Nu zal dit niet voor alle producten de perfecte oplossing zijn, maar het is weer een extra hulpmiddel in je productfotografie-toolbox.

Compositie van productfoto’s: producten ophangen

Een snelle, makkelijke tip die je productfoto’s meteen een compleet andere allure kan geven: in plaats van de producten altijd maar neer te zetten op een ondergrond, probeer ze eens op te hangen!

Dit werkt uiteraard beter met kleine of lichtere producten dan met wasmachines en bankstellen, maar bij de meeste productfotografie kan deze techniek toegepast worden.
Het grootste voordeel van producten ophangen in plaats van neerzetten is dat de onderkant van het product opeens ook zichtbaar is. Daarnaast komt het veel dynamischer en modern over als een product op ooghoogte gefotografeerd wordt in plaats van schuin van boven.
Ook kan je meer kanten op met de belichting: opeens kan de onderkant gemakkelijk belicht worden, en dat is bijvoorbeeld bij sportschoenen met zolen (waar ook veel design werk in zit) heel fijn.

Je ziet gewoon meer detail op 1 foto.

Je kan er voor kiezen om het ‘hangen’ van het product zichtbaar te laten en het in de foto te verwerken, of om het digitaal weg te poetsen in Photoshop.

Wat je keuze gaat worden hangt af van de soort foto die je wilt maken: is het een creatieve sfeerfoto? Kies een leuke tak of vreemde kleerhanger die bij het product past en maak het onderdeel van de foto!

Komt de productfoto in een catalogus of webshop? Dan ben je vaak beter af met wat nabewerking (kijk onder de categorien NABEWERKING voor tips!) om de ‘hanger’ uit de foto te halen zodat alle aandacht op de details van het product komt te liggen.
Door wat te knutselen en te puzzelen in de studio kom je een heel eind! Denk aan visdraad om lichte producten op te hangen en te laten zweven, dunne metalen staven (let wel op wanneer je met naalden e.d. Gaat werken!) of andere (bijna) onzichtbare hulpmiddelen zodat je in Photoshop zo min mogelijk uit de foto hoeft te verwijderen.

Als je kiest om het ophangmechanisme zelf op de foto te zetten, zorg er dan voor dat het qua styling overeenkomt met de sfeer die je neer wilt zetten.

Het kost iets meer tijd in de voorbereiding om producten op te hangen en te laten zweven, maar het betaald zich uit in foto’s die veel meer in het oog springen en zich onderscheiden van alle andere saaie foto’s die schuin van boven zijn genomen!

Experimenteer er maar op los!

Productfotografie: ophangen van producten in de studio

De behind the scenes set-up

Ten slotte nog een voorbeeld van een productfoto die niet mogelijk was geweest als het niet was opgehangen:

Het resultaat met belichting van boven EN van onderen!

Belichting van productfotografie: Welke invalshoeken gebruiken?

Als er één aspect van productfotografie is wat ik als belangrijkste factor voor een mooie foto zou moeten aanwijzen, is het de belichting van het product.

Specifiek de hoek van de belichting op het product.
Wat ik daar mee bedoel is vanuit welke hoek de flitsers op het product schijnen.

Als er al een ‘vak geheim’ zou zijn die je in één klap een betere productfotograaf maakt (voor alle duidelijkheid; die is er niet) zou het dit zijn.

Maar al te vaak zie je productfoto’s die er plat uitzien, zonder diepte in de producten. 9 van de 10 keer komt dit door de belichting. De flitser is dan recht van voren, vanuit de kijkhoek van de camera, op het product gericht. Omdat de fotonen vanuit de flitser onder precies dezelfde hoek weer worden teruggekaatst in de camera ontstaat er geen schaduwvorming die het product zijn diepte en vorm geeft.

Om echt goed te begrijpen hoe dit allemaal werkt moet je bijna een professor in de natuurkunde zijn: invalshoeken van licht, patronen van fotonen, diffuus materiaal & reflecterend materiaal… heel interessant allemaal maar ook erg moeilijk om goed uit te leggen. Mocht je hierin geïnteresseerd zijn raad ik het boek “Light—Science & Magic” aan. Daar ben je wel even mee bezig!

Wat ik wel kan uitleggen is het basisprincipe van lichtval.

Om dit te illustreren heb ik een heel simpel product genomen om te fotograferen: een rolmaat.

Allereerst een foto met de flitser (een medium softbox) van recht achter de camera.
De instellingen zijn doodsimpel; 1/180th van een seconde, f16, ISO 100.
Normaal gesproken zou ik de achtergrond ook belichten om het vrijstaand maken te versimpelen maar in dit voorbeeld wil ik het met opzet zo simpel mogelijk houden.

Foto van een product met flitser van voren

Deze foto is helemaal niet slecht per se, want alles is duidelijk zichtbaar en niet over- of onderbelicht. Maar het is wel flets en nietszeggend. Hoe kunnen we deze foto nu beter, of zelfs mooier maken?
Met licht.

Wat je juist wilt hebben is een flitser set-up die het product als het ware sculptuurt met licht. Dit is ook waarom een light tent (licht tent of light cube) bijna nooit de mooiste resultaten geeft: als het licht overal vandaan komt haal je alle schaduw weg, terwijl je juist schaduw wilt gebruiken om het product te laten zien!

Foto van een product met flitser van de zijkant

In plaats van de flitser recht van voren te gebruiken plaats je de flitser zo dat de schaduw het product sculptuurt.

Het enige verschil met de vorige foto is dat ik de flitser heb verplaatst naar de zijkant van het product. Zoals je ziet komen nu pas de tastbare eigenschappen van het product naar voren omdat de schaduw reliëf creëert op de verschillende uitsparingen in het product.

Nu heb je een foto met contrast. Je voelt als het ware hoe de ribbeltjes voelen als je het aanraakt. Een goed begin!
Maar de andere zijkant is nu wel erg donker. Je ziet helemaal niets!

De oplossing is simpel; doe wat je zojuist gedaan hebt, maar dan aan de andere kant.

De flitser van de andere kant vult de donkere gebieden op zonder af te doen aan de gecreëerde diepte in de foto:

Foto van een product met flitser van de andere kant

Ook aan deze kant zien we dat het product echt tot leven komt: de subtiele inkeping rondom het logo en opdruk (cirkelvormig) wordt zichtbaar omdat het licht nu een kleine schaduw werpt waar het niet komen kan. In de foto met flitser van voren was dit helemaal niet zo zichtbaar!

Let wel op de precieze invalshoeken van het licht: de flitser heb ik in bovenstaande foto niet haaks op de camera gezet

Als we deze 2 flitsers nu samen gebruiken hebben we als het ware de ene lichtbron (recht van voren) opgedeeld in twee lichtbronnen: beiden van de zijkant.

Het resultaat: een simpele foto van een product die je bijna door het beeldscherm heen aan kan raken!

Beste (juiste) belichting bij productfotografie

Het totaalbeeld van 2 lichten van de zijkanten, opgeschoond in Photoshop.

De volgende keer dat je een product fotografeert, zet die flitser eens ergens anders neer en kijk hoe de schaduwen op het product vallen.

Creëer een 3D foto die je kan voelen in plaats van een platte, fletse foto!

Hieronder een diagram van de gehele set-up:

Simpele basis licht set-up productfotografie